30-05-2023
Nu woensdag 31 mei 2023 is het ‘Werelddag Zonder Tabak’, een mooie aanleiding voor een uitgebreide babbel met de Kempense rookstopcoach en tabakologe Els Bosch die begin mei haar boekendebuut ‘Roker, Ik Zie U Graag’ op de markt bracht. De Vlaamse Allen Carr, die 17 jaar werkte als verpleegster op de afdeling longziekten heeft met haar team van zes erkende tabakologen van Rookstopcoach.be de voorbije jaren meer dan 5000 mensen begeleid bij het stoppen met roken. In een openhartig gesprek deelt de voormalige boerendochter en moeder van twee kinderen openlijk haar levenservaringen.
Stoppen met roken
Op haar 13de trok Els Bosch aan haar eerste sigaret, maar omdat ze er zelf nooit kocht, en ondertussen al een eeuwigheid is gestopt, was ze in die tijd vooral een gelegenheidsrookster. “Pas toen ik in het ziekenhuis werkte bij de longartsen ben ik er anders naar gaan kijken. De mensen die daar lagen hapten vaak naar lucht, hingen aan de zuurstof en kregen de diagnose van longkanker. De dokter had tegen hen gezegd dat ze moesten stoppen met roken, maar toch deden ze dat niet. Ik dacht dan bij mezelf: hoe kan je nu zo dom zijn! Stop toch gewoon! In 2009 ben ik van verpleegkundige doorgegroeid naar mental coach. Een longarts motiveerde mij vervolgens om tabakoloog te studeren zodat ik rookstopcoach kon worden. Ik heb dan één jaar universitaire opleiding gevolgd en ben vanaf dan op een andere manier naar roken en rokers gaan kijken. Eigenlijk zijn ze slachtoffers van de tabaksindustrie, want dat product is zodanig gemaakt dat stoppen met roken heel lastig is. Ik heb compassie met rokers. Ik zeg altijd: ik sta aan jullie kant. Wist je dat 75% van de rokers eigenlijk wil stoppen en er echt definitief vanaf wil?”, zegt Els Bosch.
Roker, ik zie u graag!
Met ‘Roker, Ik Zie U Graag’ lanceerde Els Bosch begin mei haar debuutboek waarin ze haar ervaring als rookstopcoach deelt. “Dit boek had ik al 10 jaar in mijn hoofd. Waarom? Omdat de mensen die naar mij toe zijn gekomen en stopten met roken na afloop altijd enthousiast reageerden: “Had ik geweten dat het zo makkelijk was, dan had ik het veel vroeger gedaan!”. In mijn boek lees je de getuigenis van Chris, een vrouw die 20 jaar heeft proberen stoppen. De eerste keer dat ze voor mij zat, had ze een A4-blad volgeschreven met de uitleg waarom het haar tot nu toe niet was gelukt om te stoppen met roken én wat ze daarvoor allemaal al had geprobeerd. Ja, ze was wel eens verminderd tot twee à drie sigaretten, maar nooit volledig op nul geraakt. Het boek ‘Stoppen Met Roken’ van Allen Carr, de man die in 2006 aan longkanker overleed, was vroeger het enige wat er echt op de markt was voor wie wou stoppen met roken. Hij was tegen hulpmiddelen. Daarnaast zijn er boeken van twee Nederlandse longartsen, maar inhoudelijk willen die vooral rokers bang maken. Ook die aanpak sluit niet aan bij de aanpak die wij met de rookstopcoaches uitrollen en waarmee we ondertussen al meer dan 5000 mensen hebben geholpen”, zegt Els Bosch enthousiast.
Schaamte
Rokers omarmen en helpen, dat is de missie van Els Bosch en haar team. Dat straalt ze ook uit: “Rokers kruipen vaak in een hoekje. Ze schamen zich, omdat ze nog roken. Dat is wat ze tegen mij vaak zeggen: ik voel mij marginaal. Ik schaam mij. Ik durf niet meer in het openbaar roken. Ik durf tegen de dokter niet zeggen dat ik rook of tegen de vroedvrouw wanneer je als vrouw zwanger bent. Rokers kruipen vaak in een hoekje, maar dat lost het probleem niet op.”
14% rookt dagelijks
Kijken we naar de cijfers van Sciensano, dan blijft het aantal rokers dalen. Lang geleden zaten we ergens tussen de 30% à 40%. Vandaag is het nog ongeveer 14% van de bevolking die dagelijks rookt. Volgens de resultaten van een bevraging die de Stichting tegen Kanker een tijdje geleden uitvoerde, ligt dat cijfer hoger, tot 24%. “Wie rookt er nog? Dat zijn vaak mensen die het mentaal zwaar hebben, die minder zelfvertrouwen hebben én het financieel lastig hebben. Kwetsbare mensen die hulp kunnen gebruiken. Je hebt er die gemotiveerd zijn en die vaak zonder bijkomende hulpmiddelen stoppen. Daarnaast is er ook een grote groep die in hun tienerjaren zijn beginnen roken en die een feestje associëren met een sigaret of het drinken van alcohol, bijvoorbeeld”, zegt Els Bosch.
De hond van Pavlov
Afkicken van een rookverslaving, daar zet Els Bosch en haar team voluit op in en bij het motiveren maakt Els gebruik van de befaamde hond van Pavlov: “We hebben het over het geconditioneerde gedrag, iets dat automatisch gebeurt. De hond van Pavlov was een kwijlhond, die als hij eten kreeg, begon te kwijlen. Ze lieten eerst een belletje rinkelen en gaven dan zijn hondenbrokken en dat deden ze tien, twintig, dertig keer en meer na elkaar. Geen ‘tring’ betekende geen brokken. Die hond begon vooraf al te kwijlen, want het eten kwam eraan. Datzelfde gevoel ervaart ook een roker. Hij of zij doet iets in een vast stramien, waardoor er een belletje rinkelt en hij of zij weet dat er een sigaret aankomt. In de hersenen komt op dat moment de geluksstof dopamine vrij. Het is bijna een automatische reflex, omdat de hersenen vooraf al weten wat er gaan komen en dat patroon doorbreken is het moeilijkste wat er is. Sigaretten zijn een harddrug. Als je tegen jezelf zegt: “Ik ga vandaag niet roken”, maar het lukt niet ondanks de intentie, dan ben je verslaafd.”
Gelegenheidsrokers
Ook over gelegenheidsrokers heeft Els Bosch een uitgesproken mening in haar boek ‘Roker, Ik Zie U Graag’. “Door vaker te roken ga je ook meer en meer roken. Ik leg het uit aan de hand van een metafoor en het verhaal van de vogeltjes. In mijn opleiding tabakoloog kreeg ik les van heel wat professoren, waaronder professor Lardon. In mijn boek staat er een QR-code van een filmpje van hem. Hij legt het uit met nicotine en neurotransmitters en dopamine, maar dat vond ik té moeilijk. Vandaar mijn vogel-metafoor: stel je voor, in je hoofd zit er een nest met vogeltjes. Bij een dagelijkse roker zijn dat 500 vogeltjes. Zo van die kleine roze vogeltjes, die hebben nog geen pluimen. De moeder komt eraan gevlogen, gaat op de rand van dat nest zitten en geeft 1 van die 500 vogeltjes te eten. Wat gaan die andere 499 vogeltjes doen als ze geen eten krijgen? Die nek omhoog, die bekjes open en “tsjilp tsjilp, wij moeten ook eten!”. Dat is dus eigenlijk wat er gebeurt wanneer iemand één week, één jaar of twintig jaar niet rookt. Die vogeltjes leven lang en gelukkig. Die vliegen niet naar het zuiden, die gaan niet dood. Die blijven daar hun hele leven zitten met hun bekje dicht. Na 20 jaar denk je: “Nog eens eentje, hoe zou dat zijn?” Je steekt 1 sigaret op, al die bekjes gaan open en je begint terug waar je geëindigd was. Bij ons is er iemand die we coachen en die na 20 jaar terug gestart is met 1 pakje per dag. Tijdens zijn huwelijk rookte hij nooit, ook zijn ex-vrouw rookte niet. Na zijn scheiding kwam hij een nieuwe vriendin tegen die wel rookte. Op een feestje dacht hij: “Geef mij er nog eens eentje, want ik ben benieuwd hoe dat smaakt”. Hij dacht dat hij het zich kon permitteren, maar de vogels zaten na 20 jaar nog in zijn nest. De dag erna ging hij terug een pakje kopen en was hij terug vertrokken. Mensen die opnieuw starten? Ja, dat kan gebeuren. Helaas snappen die niet dat ze met hun gedrag terug de vogels in het nest weer wakker maken.”
E-sigaret
Ook over het succes van de e-sigaret, het gezondere alternatief, heeft Els Bosch een uitgesproken mening: “Het grote verschil is dat je hiermee nicotine gaat verdampen en niet verbranden. Bij tabak komen er 400 chemische stoffen vrij, waarvan 70 stoffen bewezen kankerverwekkend zijn. Uit onderzoek blijkt dat één op de twee rokers overlijdt aan de gevolgen van het roken. Dat staat ook op de pakjes: “Roken is dodelijk”. Wie een e-sigaret gebruikt, verdampt maar een paar chemische stoffen. In zo’n sigaret zit geen teer en geen CO, maar wél nicotine. Daardoor voelt het nog goed aan als tabaksvervanger. Als je nooit gerookt hebt, waarom zou je dan die chemische stoffen inhaleren? Zo gaan we dus weer een generatie creëren die opnieuw afhankelijk wordt van de nicotine. Sigarettenpakjes zijn niet meer aantrekkelijk met al die waarschuwingen. Vapen is dat wel. Ik had onlangs iemand die mij liet zien hoe er nu al toestellen op de markt zijn met glitters en als je inhaleert branden er lichtjes. Het was in de vorm van een Hulk of een Unicorn. Op die manier profileert de industrie zich stoer en richten ze zich op een kinderachtige manier tot gebruikers die daarvoor open staan.”
Happy smokers
In haar missie om mensen te laten stoppen met roken ondervindt rookstopcoach Els Bosch regelmatig tegenstand: “Er zijn mensen die echt niet willen stoppen. Dat zijn geen hopeloze gevallen, maar eerder de ‘happy smokers’. Die hebben nooit een probleem en die doen dat, want ze hebben goede genen en ze moeten toch van iets doodgaan. Ik respecteer hun mening, maar ik daag ze wel uit. Laatst was ik in een bedrijf en iemand zei vol overtuiging: “Ik rook 4 sigaretten per dag maar ik inhaleer niet”. Ik heb toen voor de nieuwsgierigheid mijn CO-meter bovengehaald en de man gevraagd om eens te blazen. Er waren collega’s die meer rookten dan hij, maar de koolstofmonoxide in zijn uitgeademde lucht was veel hoger dan bij de anderen. Na die infosessie is hij onmiddellijk gestopt met roken. Zijn werkgever had hem verplicht om de sessie bij te wonen en hij ging buiten als niet-roker, wat ik zelf ook tof vond.”
Het boek ‘Roker, Ik Zie U Graag’ van Els Bosch verscheen bij Willems Uitgeverij en is nu beschikbaar. Meer info, ook over de Rookstopcoaches, vind je op www.rookstopcoach.be